ÖZEL BELGEYİ BOZMAK, YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK (TCK 208)

Madde 208 – (1) Gerçek bir özel belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, bir
yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır

MADDE GEREKÇESİ

Maddede, özel belgeyi bozmak, yok etmek ve gizlemek fiilleri, özel belgede sahtecilik suçundan ayrı bir suç olarak ceza yaptırımı altına alınmıştır.
Suçun konusu, hukuken geçerli, yani gerçek bir özel belgedir.
Söz konusu suçu oluşturan seçimlik hareketler, özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemektir.
Gerçek bir özel belge üzerindeki yazıları örneğin boyamak, karalamak veya silmek suretiyle okunamaz hâle getirmek, belgeyi yırtmak, yakmak veya gizlemek fiilleri bu suçu oluşturur.
Gizleme hâlinde, belge varlığını ve bütünlüğünü muhafaza etmektedir. Gizlenen belge, kişilerin nezdinde bulunan özel belge olabileceği gibi, özel veya kamuya ait bir kurum veya kuruluşta muhafaza edilen özel belge de olabilir. Noterde muhafaza edilen vasiyetname, bu ikinci hâle örnek teşkil eder.
Bir özel belgenin, örneğin bir uyuşmazlık bağlamında mahkemeden istenmesine karşılık; gerçeğe aykırı olarak, mevcut olmadığının veya bulunamadığının bildirilmesi hâlinde, bu suç oluşur. Ancak, bir suça ilişkin olarak yapılan soruşturma veya kovuşturma kapsamında istenen belgelerin verilmemesi hâlinde, özel belgenin gizlenmesi suçunun değil, suç delillerini gizleme suçunun oluştuğunu kabul etmek gerekir.
Gizleme olgusu, özel belgenin nezdinde bulunduğu kişiden ya da kurum veya kuruluştan çalınması suretiyle de gerçekleşebilir. Ancak, bu durumda, hırsızlık suçundan dolayı değil, özel belgenin gizlenmesi suçundan dolayı hüküm tesis edilmelidir.

I. KORUNAN HUKUKİ YARAR VE SUÇUN NİTELİĞİ

Özel belgeler, hukuki ilişkilerin ispatında taşıdıkları delil değeri nedeniyle koruma altına alınmıştır. Bu belgelerin tahribi, saklanması veya ortadan kaldırılması, toplumda adli süreçlere duyulan güvenin zedelenmesine yol açmaktadır. Dolayısıyla bu suç tipi, kamu düzeninin ve adli güvenliğin muhafazasını hedeflemektedir. Nitekim gerçek bir belgenin tahrifi ile sahte belge düzenlenmesi arasında hukuki sonuçlar bakımından fark bulunmamakta, her iki fiil de belgede sahtekârlık kapsamında değerlendirilmektedir. Suçun tamamlanması için kanunda sayılan fiillerden birinin gerçekleştirilmesi yeterli olup, somut bir zararın vuku bulması şart değildir.

II. SUÇUN UNSURLARI

1. Fail

Suçun faili, herhangi bir gerçek kişi olabilir. Failin özel bir statü taşıması veya belirli bir görevi ifa etmesi aranmadığından, bu suç tipi genel suç kategorisinde düzenlenmiştir.

2. Maddi Unsur

Suç, gerçekliği sabit özel bir belgenin;
– İmha edilmesi,
– Hüküm ifade etme kabiliyetinin ortadan kaldırılması,
– Kasıtlı olarak erişilemez kılınması
şeklinde işlenebilir. Suçun konusunu oluşturan belgenin asıl veya hukuken eşdeğer nitelikteki resmî sureti olması gerekir. Özel belge tanımı, TCK’nın ilgili maddesinde açıkça belirtilmiştir. Örneğin, kambiyo senetlerinin kanuni unsurlarını taşımaması halinde dahi özel belge statüsünde değerlendirilebileceği dikkate alınmalıdır. Yargıtay içtihatlarına göre, tahrip edilen belgenin orijinal niteliğinin tespiti için parçaların bir araya getirilerek duruşma tutanağına kaydedilmesi gerekmektedir.

Seçimlik hareketlerden yalnızca birinin icrası suçun oluşumu için yeterlidir. Birden fazla fiilin gerçekleştirilmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Örneğin, bir kişinin belgeyi hem karalayıp hem de saklaması tek suç teşkil eder.

– imha (Yok Etme): Belgenin fiziksel varlığını tamamen ortadan kaldırmayı ifade eder (yakma, parçalama, geri dönüşümsüz şekilde yok etme gibi).
– Tahrip (Bozma): Belgenin delil değerini etkisiz kılacak müdahalelerde bulunmaktır (silme, üzerini çizme, mürekkeple kapatma vb.). Ancak bu müdahalelerin belgenin asli unsurlarını değiştirmesi durumunda, sahtecilik suçu gündeme gelir.
– Gizleme: Belgenin hukuki süreçlerde kullanımını engelleyecek şekilde kasıtlı olarak saklanmasıdır. Yetkili makamların talebine rağmen belgenin teslim edilmemesi de bu kapsamdadır. Gizlemenin geçici olması suçun oluşumuna engel teşkil etmez.

Belgenin aslının kullanılamaz hale getirilmesi suçun tamamlanması için yeterlidir. Onaylı bir suretinin bulunması, cezai sorumluluğu ortadan kaldırmaz.

Özel Durumlar:

– Mahkemece talep edilen bir belgenin kasıtlı olarak “mevcut olmadığı” şeklinde beyanda bulunulması, bu suçu oluşturur.
– Ancak, ceza soruşturması kapsamındaki bir belgenin gizlenmesi halinde, TCK’nın özel düzenlemesi (suç delillerini gizleme) uygulanır.

3. Manevi Unsur

Suç, ancak kastla işlenebilir. Taksirli hareketler cezalandırılmaz. Failin, belgeyi yok etme, bozma veya gizleme kastıyla hareket etmesi yeterlidir. Özel bir amaç veya saik aranmaz.

4. Teşebbüs, İştirak ve İçtima

Suç, seçimlik hareketlerden birinin icrasıyla tamamlanır. Somut bir zararın oluşması şart olmamakla birlikte, Yargıtay, belgenin delil değerinin ortadan kalkmasını “muhtemel zarar” olarak kabul etmektedir.

– Teşebbüs: Failin belgeyi tamamen etkisiz hale getirememiş olması durumunda gündeme gelir.
– İştirak: Suçun işlenişine katılanlar, genel hükümlere göre (müşterek fail, azmettiren, yardım eden) sorumlu tutulur.
– TCK 281. Madde Özel Hükmü: Bir ceza davasına konu belgenin kasıtlı olarak yok edilmesi halinde, bu özel hüküm uygulama alanı bulur.

III. YARGILAMA USULÜ

– Suç, şikâyete tabi olmayıp resen soruşturulur.
– Hapis cezası 1 yıldan 3 yıla kadar olup, temel ceza TCK 61. madde kriterlerine göre belirlenir.
– Görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.

Not: TCK 212. madde hükmünün bu suç tipine uygulanma imkânı bulunmamaktadır.

YARGI KARARLARI

YARGITAY 15. CEZA DAİRESİ E. 2015/6940 K. 2018/4995 T. 3.7.2018 • DOLANDIRICILIK SUÇU ( Sanıklar İle Katılan Arasında Ev Satımından Vazgeçilmesi Nedeni İle Ödenen Paranın İade Edilip Edilmediğine Dair Oluşan Anlaşmazlığın Dolandırıcılık Suçunun Yasal Unsurlarını Taşımadığı Hukuki İhtilaf Konusu Teşkil Ettiği Anlaşılmakla Sanık Hakkında Kurulan Beraat Hükmünde İsabetsizlik Bulunmadığı ) • ÖZEL BELGEYİ BOZMAK YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK SUÇU ( Sanıklar ve Müştekiler Arasındaki Daire Alım Satım Sözleşmesinin Karşılıklı Olarak Feshedilerek Alınan Paranın Müştekilere İade Edildiğinin Anlaşıldığı/Düzenlenen Satış Sözleşmesinin Taraflarca Hükümsüz Hale Geldiği – Sanığın Bedelini Geri Vermek Suretiyle Müştekiden Rızası Dahilinde Geri Almış Olduğu Söz Konusu Sözleşmeyi Yırtarak İmha Etmesi Eyleminde Üzerine Atılı Özel Belgeyi Yok Etmek Suçunun Unsurlarının Oluşmadığı ) • KAMU DAVASI AÇILMAYAN SUÇTAN YARGILAMA YAPILMASI ( İddianame İle Sanık İçin Yalnızca Özel Belgeyi Bozmak Yok Etmek Suçundan Sevk ve Metin Anlatımı İle Yargılamasının Yapılması Amacı İle Dava Açılmış İken Dolandırıcılık Suçundan Yargılama Yapılarak Hüküm Kurulmasının İsabetsiz Olduğu )

YARGITAY 11. CEZA DAİRESİ E. 2017/15791 K. 2017/9275 T. 25.12.2017 • BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU ( Önceden Verilen Rıza Üzerine Borçlu Yerine Onun İmzasının Atılmasında Zarar Verme Bilinç ve İradesi ile Hareket Edildiğinden Söz Edilemeyeceği – Kambiyo Senetlerinde Yapılan Sahteciliğin Resmi Belgede Yapılmış Sayılabilmesi İçin İlgili Kambiyo Senedinin Yasal Unsuların Tamamını Taşıması Gereği ) • KAMBİYO SENEDİNDE SAHTECİLİK ( Resmi Belgede Sahtecilik Sayılabilmesi İçin Senedin Türk Ticaret Kanununda Öngörülen Unsurları Taşıması Gereği – Yasal Unsurları Taşımayan Bir Kambiyo Senedinde Sahtecilik Yapılması Halinde Fiilin Resmi Belgede Değil Özel Belgede Sahtecilik Suçunu Oluşturacağı )

YARGITAY 21. CEZA DAİRESİ E. 2015/1241 K. 2015/1161 T. 14.5.2015 • RESMİ BELGEYİ BOZMA YOK ETME VEYA GİZLEME ( Sanık Tarafından Yırtılan Suça Konu Senetlerin Parçaları Bir Araya Getirildiğinde Türk Ticaret Kanununda Yazılı Unsurlarının Tam Olması Durumunda Eylemin TCK’nun 205. Md.sindeki “Resmi Belgeyi Bozma Yok Etme Veya Gizleme” Unsurlarının Tam Olmaması Durumunda İse Aynı Kanunun 208. Md.sindeki “Özel Belgeyi Bozma Yok Etme veya Gizleme” Suçunu Oluşturacağı ) • SANIK TARAFINDAN YIRTILAN SUÇA KONU SENETLER ( Parçaları Bir Araya Getirildiğinde Türk Ticaret Kanununda Yazılı Unsurlarının Tam Olması Durumunda Eylemin TCK’nun 205. Md.sindeki “Resmi Belgeyi Bozma, Yok Etme Veya Gizleme” Unsurlarının Tam Olmaması Durumunda İse Aynı Kanunun 208. Md.sindeki “Özel Belgeyi Bozma Yok Etme veya Gizleme” Suçunu Oluşturacağı ) • TEŞEBBÜS ( Sanığın Yırttığı Senedin Parçaları Bir Araya Getirilip Yapıştırıldığında Hak Sahibinin Bu Senetten Yararlanma Olanağının Bulunup Bulunmadığı Saptanarak Sonucuna Göre Eylemin Teşebbüs Aşamasında Kalıp Kalmadığının Karar Yerinde Tartışılmamasının Yasaya Aykırı Olduğu )

YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2006/6-192 K. 2006/311 T. 19.12.2006 • SAHTECİLİK ( Şirketteki Payını Devreden Sanığın Şirketi Kendisine Borçlu Gösteren Senedi Sonradan ve Eski Tarihli Olarak Düzenleyip Ciro Ederek Arkadaşı Olan Diğer Sanık Aracılığı İle İcra Takibine Koyduğu – Suçun Oluştuğu ) • ŞİRKETTEKİ PAYIN DEVREDİLMESİ ( Sanığın Şirketi Kendisine Borçlu Gösteren Senedi Sonradan ve Eski Tarihli Olarak Düzenleyip Ciro Ederek Arkadaşı Olan Diğer Sanık Aracılığı İle İcra Takibine Koyduğu – Sahtecilik Suçunun Oluştuğu ) • YÜKSEK BEDELLİ BONONUN İKİ YIL SÜREYLE ELDE TUTULUP İCRAYA KONULMASI ( Herhangi Bir Ticari Hayatın Gerekleriyle Yasal İşleme Başvurmadan Konulması Bağdaşmadığı)

YARGITAY 11. CEZA DAİRESİ E. 2013/10009 K. 2015/25819 T. 29.4.2015 • ÖZEL BELGEYİ BOZMAK YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK ( Suça Konu Yırtıldığı İddia Olunan Senetlerin Ele Geçirilemediği ve Parçalarının Bir Araya Getirilip 6102 S.K.’nın 688 Maddesinde Sayılan Unsurları Taşıyıp Taşımadığının Saptanamadığı – Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi Gereğince Suçun Konusunu Oluşturan Belgelerin Özel Belge Sayılacağı/Sanığın Özel Belgeyi Bozmak Yok Etmek veya Gizlemek Suçundan Cezalandırılacağı ) • ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ ( Suça Konu Yırtıldığı İddia Olunan Senetlerin Ele Geçirilemediği ve Parçalarının Bir Araya Getirilip 6102 S.K.’nın 688 Maddesinde Sayılan Unsurları Taşıyıp Taşımadığının Saptanamadığı – Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi Gereğince Suçun Konusunu Oluşturan Belgelerin Özel Belge Sayılacağı/Sanığın Özel Belgeyi Bozmek Yok Etmek veya Gizlemek Suçundan Cezalandırılması Gerektiği ) • SENETLERİN YIRTILMASI ( Suça Konu Yırtıldığı İddia Olunan Senetlerin Ele Geçirilemediği ve Parçalarının Bir Araya Getirilip 6102 S.K.’nın 688 Maddesinde Sayılan Unsurları Taşıyıp Taşımadığının Saptanamadığı – Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi Gereğince Suçun Konusunu Oluşturan Belgelerin Özel Belge Sayılacağı/Sanığın Özel Belgeyi Bozmak Yok Etmek veya Gizlemek Suçundan Cezalandırılacağı )