APKİS TARAFLARI AÇISINDAN KAR KAYBI NEDİR NASIL HESAPLANIR ?

Kâr kaybı, kardan mahrum kalma karşılığı meydana gelen zarardır. Genelde sözleşmeyi kusuruyla fesheden taraftan istenir. Aslında kâr kaybı açısından kardan yoksun kalan tarafın malvarlığında kusurlu fesihten önce ve sonra bir değişiklik yoktur. Burada kardan yoksun kalan kusurlu fesih yüzünden mal varlığında ileride meydana gelecek çoğalmadan mahrum kalır. Kâr kaybı zararının müspet zarar kapsamında bulunduğu şüphesizdir.

Müspet zarar ise, (positive ve interesse) alacaklının gereği gibi ve vaktinde olan ifaya taalluk eden menfaatine tekabül eder. Yani borçlu edayı gereği gibi ve vaktinde yerine getirseydi alacaklının mameleki ne vaziyette bulunacak idi ise bu vaziyet ile mamelekin hala hazır vaziyeti arasındaki farktır. Diğer bir ifadeyle müspet zarar aktin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesinden doğan zarardır. Müspet zarar, kusursuz olan tarafın temerrüde düşen taraftan sözleşme yürürlükte kaldığı sürece isteyebileceği bir tazminat türüdür. Sözleşmeden kusurlu olarak dönen taraftan istenebilir. Yeter ki sözleşmeden dönülmemiş olsun, dönülmüş ise dönen taraf kendisi olmasın ve kusursuz bulunsun.

Bu zarar türüne başvurulabilmesi için bazı koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

Geçerli Bir Sözleşmenin Varlığı:
Kanunen şekle bağlı olan sözleşmelerin sadece adi şekilde yapılmış olması ve eserin henüz tamamlanarak teslim edilmemiş olması hâlinde, yüklenici kâr talebinde bulunamaz.
b. Sözleşmenin başlangıcında (TBK 27) ya da ifa sürecinde (TBK 136) meydana gelen ve yüklenicinin kusuruna dayanmayan bir imkânsızlık nedeniyle sözleşmenin geçersiz hâle gelmesi veya sona ermesi durumunda, kâr yoksunluğu iddiası ileri sürülemez.
c. Sözleşme kamu düzenine aykırı hükümler içeriyorsa, bu hâlde de kâr talep edilemez.
d. Sözleşme kamu düzenine aykırı olmasa da, eserin konusu olan yapı, örneğin imar mevzuatına açıkça aykırı biçimde gerçekleştirilmiş ve bu aykırılık giderilemez nitelikte olup yapı yıkıma mahkûm edilmişse, yüklenici bu durumda da kâr yoksunluğu talebinde bulunamaz.
İş Sahibinin Sözleşmeyi Haklı Nedenle Feshetmemiş Olması:
Eğer eser, iş sahibinin kullanamayacağı ölçüde kusurluysa ya da sözleşmeye esaslı şekilde aykırı biçimde gerçekleştirilmişse (TBK 475), iş sahibi eseri reddedebilir. Bu hâlde yüklenicinin kâr talebi dinlenemez.
Sözleşmenin Geçerliliğini Sürdürmesi:
Kâr kaybı, müspet zarara dâhil olduğundan, sözleşmenin sona erdiği durumlarda talep edilebilecek menfi zarar kalemleri kapsamında değildir.
Sözleşmenin Bozulmasında Yüklenicinin Kusurlu Olmaması:
Kâr yoksunluğu iddiasında bulunan yüklenici, sözleşmenin bozulmasında belirleyici bir kusura sahip olmamalıdır.
Ayrıca Gider Talep Edilmemesi:
Yüklenici, gerçekleştirdiği ya da gerçekleştireceği giderleri ayrıca talep edemez. Zira kâr yoksunluğu hesabı yapılırken TBK 408/1 hükmü gereğince bu tür unsurlar zaten dikkate alınır. Bu kapsamda, yüklenicinin ifayı gerçekleştirmemesi nedeniyle katlandığı giderlerden sağladığı tasarruf (örneğin işçilik ve malzeme harcamalarından), başka bir işten elde ettiği kazanç ve haklı bir sebep olmaksızın çalışmaktan kaçınmak suretiyle elde edebileceği muhtemel gelir düşüldükten sonra ortaya çıkan zarar miktarı tazminat olarak talep edilebilir.

Ayrıca, inşaattan beklenen kârın sağlanabilmesi için zorunlu olan proje, hafriyat, güvenlik vb. giderlerin, ayrı bir talep konusu yapılamayacağı kabul edilir. Ancak, yüklenici sözleşme gereği eski yapının yıkımını da üstlenmişse, bu işlemler nedeniyle yapılan harcamalar doğrudan kâr yoksunluğu hesabına dâhil edilir.

YARGITAY KARARLARI

YARGITAY 6. HD. E. 2022/3697 K. 2024/605 T. 13.2.2024 • ESER SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN DAVA ( İtirazın İptali İstemi – Hükme Esas Alınan Raporu Düzenleyen Son Bilirkişi Heyetinden Hükmüne Uyulan Bozma İlâmında Açıklandığı Şekilde Gerekçeli ve Denetime Elverişli Rapor Alınıp Değerlendirilmek ve Bozma İlâmları Kapsamında Kalarak Kesinleşen Hususlar da Dikkate Alınarak Ulaşılacak Sonuca Uygun Karar Vermek Gerektiği ) • BİLİRKİŞİ RAPORU ( Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Dava – Hükme Esas Alınan Raporu Düzenleyen Son Bilirkişi Heyetinden Hükmüne Uyulan Bozma İlâmında Açıklandığı Şekilde Gerekçeli ve Denetime Elverişli Rapor Alınıp Değerlendirilmek ve Bozma İlâmları Kapsamında Kalarak Kesinleşen Hususlar da Dikkate Alınarak Ulaşılacak Sonuca Uygun Karar Verileceği )

YARGITAY 6. HD. E. 2022/4159 K. 2023/3872 T. 15.11.2023 • ESER SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT İSTEMİ ( Kesinti Yönteminde Aynı Mahiyetteki İşin Yapılması Hesaplamada Dikkate Alınacağı – Mahkemece Alınacak Rapor ve Ek Raporla Usulüne Uygun Olarak Kesinti Yöntemi Uygulanmak Suretiyle Davacının Müspet Zarar Talebinin Hesaplattırılarak Sonucuna Göre Karar Verileceği ) • KESİNTİ YÖNTEMİ ( Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Tazminat İstemi – Davacı Yüklenicinin İşi Fesih Sonucu Tamamlamaması Sebebiyle Sağladığı Tasarruf ( Malzeme İşçilik Sigorta Vergi vs. Masraflar ) İle Bu Süre İçinde Başka Bir İş Yapıp Çalışmışsa ya da Başka Bir İş Yapmaktan Kaçınmışsa Kazanabileceği Miktarlar Belirlenerek Bulunacak Miktarların Bilirkişi Raporunda Belirtilen ve Karar Altına Alınan Bedelden Çıkartılacağı ) • MÜSPET ZARAR ( Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Tazminat İstemi – Kesinti Yönteminde Aynı Mahiyetteki İşin Yapılması Hesaplamada Dikkate Alınacağı/Mahkemece Alınacak Rapor ve Ek Raporla Usulüne Uygun Olarak Kesinti Yöntemi Uygulanmak Suretiyle Davacının Müspet Zarar Talebinin Hesaplattırılacağı )

YARGITAY 6. HD. E. 2022/1063 K. 2022/4803 T. 18.10.2022 • SÖZLEŞMENİN FESHİ NEDENİYLE UĞRANILAN KAR MAHRUMİYETİ ZARARI ( Davaya Konu Olayda Fesih Konusu İş Otopark Yapılması İşletilmesi ve Devredilmesi Olup Davacının Otel İşletmeciliğinden Elde Ettiği Gelirin Bu Kapsamda Değerlendirilmesinin Doğru Olmayacağı/Mahkemece TBK 408 Maddesinde Yer Alan Kesinti Yönteminin Fesih Konusu İşe İlişkin Faaliyet Alanı İle Sınırlı Olarak Değerlendirilmesi ve 7.483.813,38 TL Kâr Kaybının Davalıdan Tahsiline Karar Verilmesi Gerektiği ) • YAP İŞLET DEVRET MODELİ İŞLETİM SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ( Kar Mahrumiyeti – Davaya Konu Olayda Fesih Konusu İş Otopark Yapılması İşletilmesi ve Devredilmesi Olup Davacının Otel İşletmeciliğinden Elde Ettiği Gelirin Bu Kapsamda Değerlendirilmesinin Doğru Olmayacağı ) • OTOPARK İŞLETMESİ ( Sözleşmenin Feshi Nedeniyle Uğranılan Kar Mahrumiyeti Zararı – Davacının Otel İşletmeciliğinden Elde Ettiği Gelirin Bu Kapsamda Değerlendirilmesinin Doğru Olmayacağı/Mahkemece TBK 408 Maddesinde Yer Alan Kesinti Yönteminin Fesih Konusu İşe İlişkin Faaliyet Alanı İle Sınırlı Olarak Değerlendirilmesi ve 7.483.813,38 TL Kâr Kaybının Davalıdan Tahsiline Karar Verilmesi Gerektiği )

YARGITAY 15. HD. E. 2019/3693 K. 2020/101 T. 16.1.2020 • ESER SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLI İŞ BEDELİ VE KAR KAYBI ALACAĞI İSTEMİ ( Götürü Bedel Kararlaştırılmış Olduğundan Taşeron-Yüklenici İşi Kararlaştırılan Bedelle Yapmak Zorunda Olup İş Sahibinin de Kararlaştırılan Götürü Bedeli Ödemek Zorunda Olduğu – Alt Taşeronun Ödenmeyen Alacak Miktarının Fiziki Oran Yöntemine Göre Kâr Kaybı Alacağının Kesinti Yöntemine Göre Hesaplandığı Bilirkişi Raporu Alınmadan Hüküm Kurulmasının Bozmayı Gerektirdiği ) • DENETİME ELVERİŞLİ BİLİRKİŞİ RAPORU ALINMASI GEREĞİ ( Sözleşmeye Göre Davalı Taşeron İşe Devam Etmeme ve Eylemli Olarak Sözleşmeyi Feshetmesinin Haklı Nedenini Kanıtlayamadığından Davacının İstemekte Haklı Olduğu Kâr Kaybı Alacağı Miktarı Konusunda Kesinti Yöntemine Göre Bilirkişi Kurulundan Rapor Alınmaksızın Karar Verilmesinin İsabetsiz Olduğu ) • GÖTÜRÜ BEDELLİ ESER SÖZLEŞMESİ ( Bedel Götürü Olarak Kararlaştırıldığında Taşeron-Yüklenicinin İşi Kararlaştırılan Bedelle Yapması Gerektiği – Uyarlama Koşullarının Bulunmaması Halinde Bedelin Artırılması veya Uyarlanmasının İstenmesinin Mümkün Olmadığı/İş Sahibinin Daha Az Emek ve Masrafı Gerektirmiş Olsa Bile Bedelin İndirilmesini İstemesinin Mümkün Olmadığı ) • İŞ BEDELİNİN TESPİTİ ( Eksik ve Kusurların ve Sökülüp Götürülmüş Bazı Malzeme Makine Ekipmanlar Düşülmek Suretiyle Gerçekleştirilen ve İş Alanında Kalan İmalâtın Sözleşme ile Üstlenilen İşin Tamamına Göre Fiziki Gerçekleşme Oranının Belirlenip Hak Edilen İş Bedelinin Tespit Edildikten Sonra Kanıtlanan Ödemeler Mahsup Edilmek Suretiyle Hesaplanması Gerektiği ) • KAR KAYBI ( Taraflar Arasında İmzalanan Sözleşmede İşverenin Herhangi Bir Nedenle İşe Devam Etmemesi Durumunda İşverenin Taşeronun Yaptığı Masrafları ve Öngörülen Sözleşme Kârını Ödemek Zorunda Olduğunun Kararlaştırıldığı – Sözleşmede Ödenecek Kâr Kaybının Nasıl Hesaplanacağı Gösterilmediyse Hesaplamanın Genel Hükümlere Göre Yapılması Gerektiği ) • KESİNTİ YÖNTEMİNE GÖRE KAR KAYBI HESAPLANMASI ( Kâr Kaybının Olumlu Zarar Kapsamında Olduğu ve Kesinti Yöntemine Göre Hesaplanması Gerektiği – Alt Taşeronun Yapmaktan Kurtulduğu Giderler ile Başka Bir İş Yaparak Kazandığı veya Kazanmaktan Bilerek Kaçındığı Yararların Sözleşme Bedelinden Düşülmesi Suretiyle Kâr Kaybının Bulunacağı )